Tatry Wysokie i okolica oferują mnóstwo osobliwych miejsc, bogatych w zabytki z duchem historii. Wędrówki po okolicznych szlakach edukacyjnych, historyczne miasta z budynkami świeckimi lub sakralnymi, zamki, kasztele, muzea i kościoły – wystarczy tylko wybrać.
Ścieżka edukacyjna znajduje się w Starym Smokowcu i pierwotnie miała siedem przystanków (punktów informacyjnych), które krótko opisują historię Smokowca od ponad 200 lat istnienia osady.
Szlak Gotycki jest pierwszym tematycznym kulturalno-poznawczym szlakiem turystycznym na Słowacji. Jego długość wynosi 276 km i obejmuje skarby historyczne regionów Spisz i Gemer. Szlak prowadzi przez 9 miast i 24 gminy. O poszczególnych zabytkach informują na trasie brązowo-białe tablice z piktogramem w kształcie gotyckiego łuku. Oprócz monumentalnych zamkowych kompleksów, historycznych miast i katedr, Szlak Gotycki prowadzi też do najpiękniejszych i najcenniejszych zabytkowych kościołów Spiszu i Gemeru, oraz umożliwi spojrzenie na przepiękne dzieła starych mistrzów malarskich.
Szlak Gotycki prowadzi też przez bardzo ciekawe naturalne tereny chronione, z których wiele jest parkami narodowymi, a niektóre Pominiki Przyrody są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Dominantą tatrzańskiego miasta Kieżmark (Kežmarok) jest zamek (Hrad Kežmarok), który się zapisał do historii tatrzańskiej turystyki jako punkt wyjściowy pierwszej znanej wyprawy w Tatry Wysokie. Jednocześnie jest to jedyny w pełni zachowany zamek na Spiszu.
Kompleks zamkowy miejskiego typu powstał w celu obrony miasta w 1463 roku na rozwalinach średniowiecznej osady Svätá Alžbeta. Najstarszy kształt grodu, jaki zaprojektowali Imrich i Ján Zápoľscy, miał charakter gotycki. Teraźniejszy, w większości renesansowy wizerunek zamek Kežmarok otrzymał po przebudowie w latach 1572 – 1624. Pozostałe rekonstrukcje finansowali członkowie rodu Thököly, którzy do Kežmarku ściągnęli włoskich kamieniarzy, murarzy i malarzy, aby przerobili gród obronny na reprezentacyjną siedzibę rodzinną. Budynki na dziedzińcu ortzymały renesansowe arkady, pompatyczne sale na piętrze – ozdoby w postaci naściennych malowideł a wnętrze kaplicy zamkowej zostało odnowione w stylu wczesnego baroku.
Zamek zasłynął historycznym wyczynem damy Beaty Laski, która w 1565 roku wyruszyła w towarzystwie kilku mieszczan z Keżmarku na wycieczkę do niedalekich gór Śnieżnych, dziś nazywanych Tatrami. Kiedy księżna po trzech dniach wróciła znad stawu Zelené pleso do domu, rozgniewany małżonek pan Albert Laský za karę uwięził ją w wieży zamkowej, gdzie w okropnych warunkach trzymał ją przez długich sześć lat. Jedynym zmiłowaniem dla nieszczęsnej księżnej były dwa małe okna, jedno z widokiem na umiłowane góry Śnieżne, drugie na podawane jedzenie.
W 1931 roku w części kompleksu zamkowego otworzono pierwsze ekspozycje muzeum regionalnego. Po generalnym remoncie zamku w latach 1962 – 1985 zbiory muzealne poszerzyły się, a aktualnie zwiedzający mogą sobie obejrzeć kilka ekspozycji, a latem także przedstawienia teatralne podczas nocnego zwiedzania grodu.
Nad miastem Stara Lubownia w północno-wschodniej części regionu Spisz wznosi się Zamek Lubownia (Hrad Ľubovňa).
Zamek powstał na przełomie XIII – XIV wieku. W okresie jego budowy należał do systemu grodów przygranicznych na północy starych Węgier. Oprócz obrony granicy polsko-węgierskiej strzegł ważnej drogi kupieckiej, która wiodła doliną rzeki Poprad do Polski. W 1412 roku w zamku Lubownia doszło do historycznego spotkania węgierskiego króla Zygmunta Luksemburskiego z polskim władcą Władysławem II. Gród dostał się pod zastaw w ręce polskich królów i stał się siedzibą polskich naczelników, czyli pełnomocnych zarządców miast spiskich w zastawie.
W wyniku wielkiego pożaru w 1553 roku Zamek Lubownia po przebudowie uzyskał nowocześniejszy wygląd renesansowej twierdzy. Po oddaniu spiskich miast Węgrom znaczenie zamku zmalało, zaczął upadać i zamieniać się w ruiny. W ramach odnowy zamku udało się go pomyślnie zrekonstruować, a aktualnie mieści się w nim ekspozycja Muzeum Zamkowego.
W 1991 roku zsotała odnowiona i ponownie wyświęcona kaplica zamkowa, w której odbywają się msze święte.
Oddzielną ekspozycją muzealną jest skansen w podzamczu.
Na wyniosłym wzgórzu ponad miasteczkiem, na wapiennej skale wznosi się rozłożysta sylwetka Zamku Spiskiego, który jest największym zamkniem na Słowacji i jednym z największych kompleksów zamkowych w postaci ruin w Europie Środkowej.
Skała, na której się rozpościera, była zasiedlona już w młodszej i późniejszej epoce kamiennej. Jednak pradawne zasiedlenie nastąpiło na przełomie naszej ery, kiedy tu powstało potężne i ogromne umocnione grodzisko ludu tzw. kultury puchowskiej.
Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy wczesnofeudalnego państwa węgierskiego.
W pierwszej połowie XIII wieku akropol zamkowy chroniły kamienne fortyfikacje, które broniły zamek przed najazdem Tatarów w 1241 roku. W areale zamku w tym okresie zbudowano pałac w stylu romańskim i wieżę mieszkalną. W drugiej połowie XIII wieku dobudowano do nich pałac prepozyta i dzisiaj nie istniejącą już romańską kaplicę. W XIV wieku poszerzono zamek o średni dziedziniec z bramą wjazdową i barbakan.
Wśród rodów, które były właścicielami budowli, warto wymienić Zápolya (Zapolskich), Thurzo (Turzonów) oraz Csáky (Czaków). Jako ciekawostkę dodam, że zamek był miejscem urodzin ostatniego króla węgierskiego przed Habsburgami – Jana Zápolya. W 1780 roku kompleks zamkowy zniszczył pożar a Zamek Spiski zamienił się z czasem w ruiny. W 1970 roku pozostałości zaczęto poddawać pracom konserwatorskim i częściowo odbudowywać. W 1993 roku Zamek oraz zabytki kulturalne bliskiej okolicy zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W mieście Spišská Belá, w dzielnicy pod nazwą Strážky stoi pałac, który jest klejnotem architektury renesansowej na Słowacji. Pałac został zbudowany na fundamentach gotyckiego grodu, który ponoć powstał na ruinach klasztora templarskiego i jest jednym z najstarszych grodów na Słowacji. Do pierwotnie trzyflankowej budowy po pożarze w 1708 roku dołączono czwartą flankę, dzięki czemu powstał typowy, kwadratowy rzut poziomy z wewnętrznym dziedzińcem.
1862 roku w pałacu Strážky zamieszkał baron Eduard Mednyánszky. Z siedziby Beckov przywiózł na Spisz swego dziesięcioletniego syna Ladislava, który stał się później malarzem europejskiego formatu. Podczas kilku pobytów w siedzibie rodzinnej na zboczach Tatr ten doniosły artysta namalował dużo przepięknych krajobrazów z oryginalnymi komponentami.
Czar pałacu podkreśla park angielski z XIX wieku. Oprócz cennej biblioteki historycznej w pałacu znajdują się obrazy Ladislava Mednyánszkiego.
Pałac po odrestaurowaniu służy Słowackiej Galerii Narodowej (Slovenská národná galéria), która prezentuje w nim kilka ekspozycji – meble zabytkowe i dodatki interieru, Ladislav Mednyánszky a Strásžky (malarz, który tutaj często przebywał i tworzył), bibliotekę historyczną i Portrety z XVII-XIX wieku.
Na skraju wsi Tatrzańska Jaworzyna znajduje się jeden z najpiękniejszych zabytków Tatrzańskiego Parku Narodowego, drewniany zameczek myśliwski.
Został zbudowany w XIX wieku przez szlachcica Kristiána Krafta, który był zapalonym myśliwym, ale także obrońcą przyrody. Książę organizował w Tatrach doskonale polowania, w których uczestniczyła arystokracja z całej Europy.
Po śmierci księcia jego spadkobiercy sprzedali zameczek państwu. Urokliwy budynek przetrwał okres totalitaryzmu i dziś służy głowie państwa w celach reprezentacyjnych, a od niedawna dostępny jest także do zwiedzania.
Zameczek został również uznany za narodowy zabytek kultury.
„Martwym na pamiątkę, żywym ku przestrodze” – takim mottem wita przybyszy kapliczka na Symbolicznym Cmentarzu nad Popradzkim Stawem, który upamiętnia tych, którzy „stracili życie przez swoją miłość do gór”.
Cmentarz usytuowany jest w limbowym zagajniku pod Osterwą w Dolinie Mięguszowieckiej. Składa się z małej kaplicy z gontowym dachem, rzeźbionych drewnianych krzyży, dziesiątek pamiątkowych tablic, a także tablic z nazwiskami taterników, którzy stracili życie podczas wypraw alpinistycznych po świecie.
Obecnie znajduje się tu 278 tablic i 56 detwiańskich krzyży. Niestety, nie jest to ostateczna liczba.
Kościół pw. św. Jakuba w Lewoczy należy do największych świątyń gotyckich Słowacji. Jest ciągle czynny i od ponad 700 lat służy wiernym jako kościół parafialny dawnego wolnego królewskiego miasta Lewocza. W roku 2015 został ogłoszony Bazyliką Mniejszą („Basilica Minor”).
Ma bogatą historię i jest skarbcem licznych zabytków. Świadczy o tym również fakt, że jest narodowym zabytkiem kultury. Oprócz samego kościoła narodowymi zabytkami kultury są w nim dzieła słynnego średniowiecznego rzeźbiarza Mistrza Pawła z Lewoczy oraz dzieła barokowego złotnika Jana Szilassyho.
Rzymskokatolicki parafialny kościół św. Jakuba należy do jednych z najważniejszych zabytków budownictwa sakralnego na Słowacji.
Czynna przez cały rok ekspozycja przedstawia życie, atmosferę i przemiany Tatr uchwycone przez kamerę lub obiektyw aparatu, a także pracę ludzi, kórzy zajmowali się filmem i fotografią od 1870 roku.
Oprócz przemian Tatr, wystawa prezentuje także rozwój technologii fotograficznej od końca XIX wieku.
Osobna część wystawy poświęcona jest twórczości osobistości kinematografii tatrzańskiej i fotografii w Tatrach. Dzięki wspomnieniom bliskich lub wystawionym osobistym eksponatom odwiedzający pozna takie osobistości, jak Karol Divald st., Juraj Weincziller lub Milan Legutky.
Wystawa jest poświęcona historii powstania i rozwoju sportów zimowych w Tatrach Wysokich od początków do roku 1945.
Odwiedzający muzeum dzięki 19 tablicom edukacyjnym poznają wiele ciekawostek o początkach narciarstwa, łyżwiarstwa, curlingu, wspinaczki górskiej, torów saneczkarstwa i bobslejów w Tatrach Wysokich.
Największą atrakcją dla zwiedzających są narty o długości 3,07m pochodzące z 1885 roku oraz ekspozycja starych bobslejów, które kiedyś jeździły po tatrzańskich torach. Panów na pewno zainteresuje warsztat do produkcji nart, kijków oraz butów narciarskich, natomiast panie z pewnością zwrócą uwagę na dawne ubiory i wystrój górskich chat.
Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego prezentuje tatrzańską przyrodę, jej ochronę oraz historię odkrywania i poznawania Tatr.
Główna ekspozycja dzieli się na 4 części tematyczne: przyrodniczą, ochrony przyrody, historyczną i etnograficzną. Warto wybrać się też do ogrodu botanicznego, który stanowi odrębną ekspozycję. Naturalny ogród o powierzchni 3,2 hektara to miejsce stworzone do spacerów i oglądania aż 270 gatunków tatrzańskich roślin występujących w różnych biotopach Tatr.
Ekspozycja obejmuje również niewielki obszar geologiczny oraz miejsce pamięci poświęcone tym, którzy promowali i wdrażali ideę Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Muzeum powstało w Lendaku w 2003 roku, w celu zachowania bogatych miejscowych tradycji. Stroje ludowe są noszone przez mieszkańców do dziś, którzy posługują się także oryginalnym dialektem góralskim. Ekspozycje dotyczą prowadzenia gospodarstwa, rzemiosła, religii i sposobu życia przodków.
Częścią muzeum jest również drewniana chata, w której można znaleźć krosna tkackie, na których odwiedzający mogą spróbować tkania dywanów lub obrusów techniką, jak w przeszłości.
Narodowy Zabytek Kultury, Czerwony klasztor przy miejscowości Czerwony Klasztor był zamieszkały w dwóch etapach przez mnichów z zakonów kartuzów i kamedułów.
Kartuzi należeli do najbardziej rygorystycznych zakonów o ascetycznym sposobie życia. Poświęcali się przede wszystkim przepisywaniu ksiąg a stopniowo zyskiwali od węgierskich i polskich władców różne przywileje (prawo rybołówstwa na Dunajcu, prawo młyna, warzenia piwa i władzy sądowej).
W latach 1711 do 1782 Czerwony Klasztor był zamieszkały przez kamedułów. Po objęciu klasztoru zaczęli jego przebudowę w stylu barokowym (nowe domki mnichów, barokowa wieża przy kościele, remont kościoła). Kameduli, podobnie jak kartuzi, żyli pustelniczym sposobem życia (czas poświęcali prowadzeniu gospodarstwa, pszczelarstwu, leczeniu chorych i zbieraniu ziół leczniczych).
Czerwony Klasztor zasłynął głównie dzięki aptece założonej przez brata Cypriana.
Muzeum Zdziarski Dom zostało założone w 1971 r. z inicjatywy lokalnej społeczności mieszkańców miejscowości Zdziar. Można się w nim dowiedzieć na temat sposobu życia górali mieszkających u podnóża Tatr Bielskich. Prezentuje oryginalną architekturę, wnętrza oraz stroje.
Implemented with the financial support of the Ministry of Tourism and Sports of the Slovak Republic.
Copyright 2024 Region Tatry.
